Türkiye’den emeklilik konusu yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız için güncelliğini yıllardır korumaktadır. Hizmet borçlanması yaparak emekli olma imkanı sadece yurt dışında bulunmuş Türk vatandaşlarına tanınan bir haktır. Yurt dışı çalışması bulunan erkek vatandaşlarımız ile yurt dışında çalışma veya ikameti bulunan kadın vatandaşlarımız Sosyal Güvenlik Kurumu hesabına prim ödeyerek sosyal güvenceye sahip olmaktadır. Bu sosyal güvence, emekli aylığı ile Türkiye’de ikamet edenler için ücretsiz sağlık sigortasını kapsar. Emekli aylığı sahibinin vefatı halinde geride kalanlarına gerekli koşullara sahip iseler dul ve yetim aylığı bağlanmaktadır.
Kimler hangi koşullarda hizmet borçlanması yaparak emekli olabilir
Türk sosyal güvenlik sisteminde sigortalılık süresi ve prim ödeme süresi iki temel kavramdır. Sigortalılık süresi ilk defa sigortalı olunan tarihten günümüze kadar geçen süredir. Bu sürenin tamamında çalışma şartı yoktur. Prim ödeme gün sayısı ise sigortalı bulunulan dönemde ödenen prim süresini gösterir. Emekliliğe hak kazanabilmek için herkes için geçerli aynı sigortalılık süresi, prim ödeme süresi ve emeklilik yaşı yoktur. Emekliliğe hak kazanabilme kişinin tabi olduğu sosyal güvenlik statüsüne (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) ilk defa sigortalı olduğu tarihe, prim ödeme gün sayısına ve kişinin cinsiyetine bağlıdır. Kadınların 20 yıl (7200 gün), erkeklerin 25 yıl (9000 gün) sigortalılık süresine ihtiyacı bulunmaktadır. Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mevzuatına göre (yaşa bağlı istisnalar dışında) bu sürelerin tamamında prim ödenmiş olması gerekir. Ancak SSK için bu sürelerin tamamında prim ödenmiş olması gerekmez. Yurt dışında bulunan veya Türkiye’ye kesin dönüş yapmış vatandaşlarımız, borçlandıkları gün sayısı kadar Türkiye’de çalışmış sayılır. Bu kimselerin emeklilik şartlarıyla, hiç yurt dışında çalışması olmayan Türk sigortalılarının tabi olduğu şartlar aynıdır. Yurt içi, yurt dışı emeklilik koşulları diye iki farklı koşul bulunmamaktadır.
Sigortalılık başlangıcı ve tabi olunacak sigortalılık statüsünün belirlenmesi Sigortalılık başlangıcı ilk defa sigortalı olunan tarihtir.
Üç farklı şekilde belirlenir. 1- Yurt dışına çıkmadan önce Türkiye’de çalışması bulunanlar için sigortalılık başlangıç tarihi Türkiye’deki tescil tarihidir. 2- Türkiye’de hiç çalışması bulunmayanlar için sigortalılık başlangıç tarihi borçlanılan süre kadar geriye gidilerek bulunulan tarihtir. 3- Türkiye’de hiç çalışması bulunmayan ancak Türkiye’ye kesin dönüş yaptıktan sonra fiili bir çalışması bulunan kimselerin sigortalılık başlangıç tarihi Hollanda’daki sigortalılık başlangıç tarihidir. Bu belirleme Türkiye Hollanda Sosyal Güvenlik Sözleşmesinden kaynaklanmaktadır.
Hangi sigortalılık statüsüne tabi olunacağının tespiti şu şekilde yapılmaktadır.
Başvuru sahibinin; 1. Hizmet borçlanması başvurusu yapmadan önce Türkiye’de en son tabi olduğu sigortalılık statüsüne tabi olur, 2. Hizmet başvurusu yapmadan önce Türkiye’de çalışması bulunmayanlar BAĞ-KUR’a tabi olur. Kesin dönüş şartı 3201 sayılı Kanununda halen kesin dönüş şartı bulunmaktadır. Kesin dönüş şartı vatandaşlarımızın zarar görmemesi amacıyla esnek biçimde tanımlanmıştır. Örneğin çifte vatandaş olan bir kimsenin Hollanda vatandaşlığını bırakması istenmemektedir. Vatandaşlarımızın seyahat özgürlüğüde dikkate alınarak kesin dönüş şu şekilde tanımlanmıştır. “Kesin dönüş” ibaresi, aylık tahsis talebinde bulunanların yurtdışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları durumunu ifade etmektedir. Kesin dönüşün tanımında iki temel unsur vardır. Bunlardan ilki kişinin yurtdışında çalışmamasıdır. Yurtdışında çalışması devam eden bir kimse belli ki kesin dönüş yapmamıştır. Bu çalışmanın az ya da çok çalışmayla bir ilgisi yoktur. İkinci koşul ikamete bağlı olarak bir sigorta ödeneği ya da sosyal yardım almamaktır. İkamete dayalı bir ödenek alınıyorsa kişinin kesin dönüş yapmadığı açıktır. Yurtdışında ikamet eden vatandaşlarımız bakımından kesin dönüş şartının üç istisnası bulunmaktadır. Konumu bu üç istisnai durumdan birisine uyan vatandaşlarımız yurtdışında ikamet etseler bile kesin dönüş şartını yerine getirmiş sayılır. 1. Hollanda’da mevzuatına göre emeklilik (AOW / yaşlılık) aylığına hak kazanmış olmak (kişi artık istihdam piyasasında değildir.), 2. En az % 80-100 oranında malul olmak (kişi artık istihdam piyasasında değildir.), 3. Ev kadınları (kişi istihdam piyasasında değildir).
Gerçeğe uygun beyan ve önemi
Hizmet borçlanması yaparak Türkiye’den emekli olmak isteyen her vatandaşımız önce “Yurtdışı Hizmet Borçlanma Talep Dilekçesi”ni, ödemeyi yaptıktan sonra ise Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi”ni doldurmak zorundadır. Bu belgeler birer formalite değildir. Vatandaşlarımız imzaladıkları bu belgeleri dikkatle okumalı ve neyi taahhüt ettiklerini çok iyi anlamaları gerekir. Beyan edilen bilgi ve belgeler mutlaka gerçeğe uygun olmalıdır. Sigorta kurumları sürekli olarak birbirleriyle irtibat halindedir. Her iki tarafın sigorta kurumları (örneğin Hollanda için SGK/SVB) müşterek sigortalıları hakkındaki bilgileri paylaşırlar.
Türkiye’den alınacak emekli aylıkları Hollanda’daki gelirlerinize ilave edilecektir
Kesin dönüş yapmadan Türkiye’den emekli aylığına sahip olan vatandaşlarımızın Hollanda’daki geliri artmış olacaktır. Diğer bir ifade ile Türkiye’den alınacak aylık Hollanda’daki vergi matrahınıza dahil edilecektir. Geliriniz yükseleceği için gelir desteği niteliğindeki birçok ödeneğiniz ya kesilecek ya da Türkiye’den elde ettiğiniz gelir kadar azalacaktır.
Türkiye’den emeklilik, ekonomik ve sosyal sonuçları hakkında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği ve Ataşeliklerinden bilgi alınmalıdır
Türkiye’den emeklilik, ekonomik ve sosyal sonuçları hakkında bir bilgi kirliliği yaşanmaktadır. Vatandaşlarımızın hizmet borçlanması ve emeklilik işlemleri için aracı kişi ve kuruluşlara ihtiyaçları yoktur. Hizmet borçlanması yapmak isteyen her vatandaşımız Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği veya Ataşeliklerinden alacakları “hizmet belgesi” ile şahsen veya posta ile başvurularını yapabilirler. Unutulmaması gereken en önemli husus, Türkiye’den emeklilik konusunda, herbir bireyin durumunun farklı olduğu ve hiçbir işleme başlamadan önce emeklilik, ekonomik ve sosyal sonuçları hakkında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Müşavirliği veya Ataşeliklerinden bilgi alınmasıdır.
