Tatil sonrası ülkeye döndük. Tatilde bol güneşin ve vatan havasının keyfini çıkardık, ancak biraz kilo da aldık. Şimdi ise Hollanda’nın gündemine yavaşça dahil olmanın zamanı gelmiştir.
Tatil öncesi, hem Türkiye’nin hem de Hollanda’nın siyasi gelişmeleri ve seçimleri hakkında oldukça fazla uğraştık.
İlk olarak Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili seçimi, o da iki tur halinde gerçekleşti. Hollanda’da yaşayan 286 bin 753 Türk seçmenden 160 bin 684’u sandık başına giderek katılım oranını %56,04’e çıkardı. İnşallah bu performansı önümüzdeki 22 Kasım Hollanda milletvekili seçiminde aynı yada bu katılıma yakın oy kullanırız. Ayrıca yaşadığımız yurdumuz Hollanda’da Milletvekili (Tweede Kamer) seçimi ve ardından eyalet meclisi seçimi de gerçekleştirdik.
Tatil yaklaşırken, IV Rutte koalisyon hükümeti içerisinde derinleşen sorunları aşamayarak hükümetin çökmesi gündemdeydi. Sürpriz bir şekilde baştan belli olan çözüm, mülteci politikalarıyla ilgili yapılan müzakerelerde anlaşmaya varılamaması sonucu ortaya çıktı. Ve Rutte IV hükümeti görevi bıraktı. Hollanda Seçim Konseyi (Kiesraad) de, 22 Kasım 2023’te erken genel seçim yapılmasına karar verdi.
Secime giderken secimden önceki sorunlar olduğu gibi ortada çözüm bekler halde duruyor. Örneğin kapatılmasına karar verilen Groningen gaz sahalarından tekrar açılması tartışmaları secimden sonraki kurulacak hükûmetin çözüm üretmesi gereken konuların başında geliyor.
Biz ve bu gidişattan memnuniyetsiz halkı ilgilendiren konuların başında kötü giden ekonomiyi, işsizlik, ayrımcılık bariz örneği (devlet dairelerindeki fişlemeleri) her gün bir yenisi eklenmesi. Bu sorunların bir kar topu gibi büyütmekte olduğunu görmemiz yeni adaylar, partiler oyumuzu almak istiyorlarsa bu sorunlara kesin çözüm öneriyle parti programlarına koyması hayata nasıl geçireceklerin iyi anlatmaları gerekecek.
Diğer bir sonu Hollanda’yla beraber 197 ülkenin Paris iklim değişikliği (küresel ısınmayı sıcaklığın artışını 2 derece ile sınırlandırmak, mümkünse 1,5 derecenin altında düşürme isteniyor) anlaşmanın imzalanmasıyla birlikte Hollanda emisyon (C02) azaltmayı hedeflerken bu sorundan kaynakli çiftçilerin küçülmesi gibi radikal kararlarla hale büyük bir çıkmaz gibi yeni kurulacak hükûmetin büyük sorunlarından biri olarak görünüyor.
Ayrıca Suriye savaşından dolayı mülteci sorunu (Türkiye ile AB arasındaki Mart 2016 mutabakatı (Göçmen Mutabakatı) mülteci anlaşması Avrupa’yı oldukça rahatlatsa da iyi eğitimli mülteciler bir şekilde Avrupa’ya dolayısıyla da yurdumuz Hollanda’ya ulaşan onca Suriyelisi, Afganlısı, Iraklısı ve sayısız Afrikalısı iltica başvurusu yapıyor. Hollanda’da mülteci sorunu yeni hükûmet için yine en büyük yada en çetrefili sorunlardan bir de diye biliriz.
Tabii ki Ukrayna – Rus savaşının devam etmesiyle negatif etkileri toplumun her katmanında hissedilir hale geldi. Tarihsel ve ırksal yakinlik sebebiyle bu mültecilere ilk günlerdeki sempati git gide büyüyen ekonomik sorunlar, mültecilerle olan kültürel farklılıklar ve eforsuz lütfedilen pozitif (diğer mültecilere verilmeyen haklar) ayrımcılık, zor durumda olan geçim sıkıntısı çeken halkta antipati duygularını yükseltmiş görünüyor.
Eşitsizlik (gelir, ayrımcılık), barınma ev sorunları her gün biraz daha büyüyen ekonomideki sorunlar, siyasilerin büyük yalanları (bu konuyu ileri bir tarihte detaylı köşemde yazacım) sonrasında yalan ortaya çıkınca “pardon” -sorry- demeleri halkın siyasetçiye güvenin azalması yada dibe vurması siyasette değişimin zaruri hale getiriyor.
Bu gelişmeyi hem iktidar yetkileri hem de muhalefet her secimdeki katılım düşmesi ve en temel sorunlarda çıkmaza girilmesi değişime davetiye çıkarmıştır.
BU ve buna benzer sebeplerden değişim her iki taraf için de ve demokrasinin sürdürülebilmesi adına, değişim kaçınılmaz bir gereklilik haline gelmiştir.
Bu değişimi bir önceki yazımda belirtiğim gibi iktidarın ve muhalefet liderlerini bir sonraki 22 Kasım 2023 seçimlerinde aday olmayacaklarını yazmıştım ve kendilerini bu cesaretli adımdan dolayı tebrik etmiştim. Bravo!
Peki hükûmetin yıkılmasından bu güne geldiğimizde siyaseti bırakan liderlerin yerine geçecek secime liste başı liderlere şöyle bir tanıyalım istedim.
Tatbikî bize yakın yada bize siyasi olarak önemli adaylar ve partilerin bilgi vereceğim.
Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisi (VVD) lideri Mark Rutte’nün yerine gecen şimdiki (demissionair minister) Hollanda Adalet ve Güvenlik Bakanlığı Dilan Yeşilöz’den başlayalım.
VVD (34 milletvekili) Dilan Yeşilgöz, 1977 yılında Ankara’da doğdu. Ailesiyle birlikte 1984 yılında iltica yoluyla Hollanda’ya göç eden Dilan Tunceli bir ailenin kızıdır. Amsterdam Üniversitesi’nde Sosyo-Kültürel Bilimler bölümünde lisans eğitimini tamamladıktan sonra, Amsterdam’da eğitim görürken Amersfoort’da ikamet ettiği yıllarda bizzat tanışır ve ara sıra sohbetlerimiz de olurdu, kendisi hiç Türkçe bilmezdi. Sonraları Dilan Amsterdam’a taşındı birkaç kez kahve sohbetimiz dışında bir daha görüşmedik. Bende o sıraları Türkiye’de yetişkin eğitmeni olarak Türkiye’ye gidip geldiğimden zamanımız olamadı. Dilan 2009’da Halkın Özgürlük ve Demokrasi Partisi (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie – VVD) üyeliğine geçti.
2014-2017 yılları arasında Amsterdam VVD adına Belediye Meclisi Üyesi olarak görev aldı. 2017’de VVD Partisi’nden milletvekili seçilen Dilan Yeşilgöz, partisinin iklim ve enerji konularındaki sözcülüğünü üstlendi. 2019 Eylül’ünden sonra Adalet ve Güvenlik Bakanlığı sözcüsü olarak görev aldı. 25 Mayıs 2021’de Yeşilgöz, görev süresi sona eren Rutte III kabinesinde Ekonomik İşler ve İklimden Sorumlu Devlet Sekreteri olarak görev aldı. 10 Ocak 2022’de Rutte IV kabinesinin kurulmasıyla Adalet ve Güvenlik Bakanı olarak atandı. Dilan Yeşilgöz Mark Rutte nün siyaseti ve de VVD parti liderliğini burkmasını bildirdikten birkaç gün sonra, 12 Temmuz 2023’te Yeşilgöz, VVD’nin siyasi lideri olarak adaylığını 14 Ağustos’ta koydu. Dilan Yeşilgöz, 2023 parlamento seçimlerinde VVD’nin lideri oldu ve 22 Kasım seçimine liste başı olarak katılacak. Kim bilir 22 Kasım 2023 de VVD birinci parti olur ve ilk mülteci çocuğu Dilan Yeşilgöz Hollanda başkanı olur. Ben şahsen VVD birinci parti çıkmasa da anketlerde birinci çıkacağını tahmin edilen (Boer en Burger Beweging) lideri Caroline van der Plas başbakan olmak istemediğini söylemesi bu sebeple Dilan şansının büyük olduğunu düşünenlerdenim.
Demokrat 66 (24 Milletvekili) Rob Jette
Rob Arnoldus Adrianus Jetten (25 Mart 1987’de Veghel’de doğdu) 2017-2022 yılları arasında Temsilciler Meclisi üyesiydi. 9 Ekim 2018’den 18 Mart 2021’e kadar orada parti liderliği yaptı. 9 Ekim 2018’de Jetten, Alexander Pechtold’un yerine D66 parlamento partisinin parti lideri seçildi. Oybirliğiyle seçilen Jette D66’nın şimdiye kadarki en genç parti lideriydi. 4 Eylül 2020 itibarıyla Sigrid Kaag parti lideri oldu. D66’yı temsil eden bir politikacı. 10 Ocak 2022’den bu yana İklim ve Enerji Bakanı, Maliye Bakanı Sigrid Kaag’ın siyaseti bırakmasıyla, 12 Ağustos 2023’ten bu yana da D66’nın parti lideri olarak D66 liste başı olarak kasım seçimlerine katılacaktır.
PVV Partij van de Vrijheid “Özgürlük Partisi” (17 milletvekili) Geert Wilders
Geert Willder (6 Eylül 1963, Venloda doğdu) kendisi yabancı olup birde Müslüman olan herkes bilir. Kendisi sağ liberal politikalar benimseyen bu sebeple İslam dini ve özgürlüklerin uyuşamayacağı fikri ile İslam’a karşı olduğunu söyleyen Wilder, kendisi asıl nefretinin direkt olarak Müslümanlara karşı olmadığını, sadece İslâm dinine olduğunu söylese ’de bilen kime düşman kime dost olduğunu bilir. Geert Willder 1998’den 2004’e kadar VVD Milletvekili 2006 dan itibaren kendi partisinde parti başkanı ve milletvekilidir. Kasımdaki seçimlerde muhtemelen yine partisinin lideri olarak seçimlere katılacaktır.
CDA Hristiyan Demokratlar Birliği (15 milletvekili), Henri Bontenbal Hendrik (Henri) Bontenbal (10 Kasım 1982’de Rotterdam’da doğdu), Christen-Democratisch Appèl’i (CDA) temsil eden Henri Bontenbal seçmenleri tarafından az tanınan bir politikacıdır. İki kısa kesinti dışında 1 Haziran 2021’den bu yana Milletvekili olarak görev yapmaktadır. Dışişleri Bakanı Wopke Hoekstra nin CDA liderliğini burkmasıyla CDA liste basi belirlemede acele etmemiştir. Hollanda’da oldukça taraftarı olan eski CDA milletvekili Pieter Omtzigt geçmesi için oldukça çok çaba göstermesine rağmen Pieter Omtzigt tarafından bu teklif kabul görmeyince kerhen bay Henri Bontenbal i Ağustos 2023 CDA’nın parti lideridir olarak seçilmiştir. Merak konum bu parti içinde bir zamanlar oldukça Türk kökenli adaylar vardı, bakalım bu seçimde milletvekili aday listede yer bulacaklar mı?
Groenlinks – PvdA (8+9= 17 milletvekili) Frans Timmermans
Franciscus Cornelis Gerardus Maria (Frans) Timmermans (6 mei 1961 Maastricht’e doğdu)
Babasının Hollanda büyükelçiliklerinde çalışması sebey ile büyük Brüksel ve Roma’da bulundu. Timmermans, 1980’den 1985’e kadar Radboud Üniversitesi Nijmegen’de Fransız edebiyatı ve 1984’ten 1985’e kadar Nancy’deki Université Nancy-II’de Avrupa hukuku ve Fransız edebiyatı okudu. 1987 yılında Timmermans Dışişleri Bakanlığı’na katıldı ve burada diplomatik eğitim aldı. Moskova’daki Hollanda büyükelçiliğinde ikinci katip olarak çalıştı. 1998’den 2014’e kadar İşçi Partisi (PvdA) adına Hollanda ulusal siyasetinde Parlamento Üyesi, Avrupa İşlerinden Sorumlu Devlet Sekreteri (2007-2010) ve Dışişleri Bakanı (2012-2014) olarak aktif olarak yer aldı. Timmermans, 1998’den 2007’ye kadar PvdA’nın Parlamento Üyesiydi. Timmermans, 1998 parlamento seçimlerinde parlamentoya seçildi. 2002 ve 2003 seçimlerinde yeniden seçildi. Avrupa meseleleri ve parlamentonun savunmasıyla ilgilendi ve dış ilişkilerden sorumlu daimi komitenin başkan yardımcısıydı.
Mart 2002’den Temmuz 2003’e kadar Timmermans, Avrupa Anayasası taslağının hazırlanmasında Avrupa’nın Geleceği Konvansiyonu’nda Temsilciler Meclisi’ni temsil etti. 2006 parlamento seçimlerinden sonra PvdA, Balkenende IV kabinesinde, 22 Şubat 2007’de Dışişleri Bakanı olarak atandı. 2012 parlamento seçimlerinden sonra Rutte II kabinesi. 5 Kasım 2012’de yine Dışişleri Bakanı oldu. Hepimizin hatırladığı mülteci krizinden 15 Ekim 2015’te, AB adına Ankara’daki müzakere etti. 2 Aralık 2019’da Avrupa İklim Değişikliğinden Sorumlu Komisyon Üyesi olarak göreve başladı. Eski PvdA lideri çoğumuzun tanıdığı Diederik Samsom’u benim gibi kel kabine başkanı olarak yanına aldı. Benim partim olan GroenLinks lideri Jesse Klaver, partinin ve PvdA’nın ortak listesinin lideri olmayacağını bildirmesiyle. Temmuz 2023’te TFrans immermans, 2023 parlamento seçimleri ortak parti kombinasyonu GroenLinks-PvdA adına 22 Ağustos 2023’te resmi olarak aday gösterildi. Tabii ki her iki partinin biraz sağa kayma politikalarını değiştirir ve eski sosyal demokrat çizgilerine dönmüş olur.
Denk Stephan van Baarle
Stephan Ruben Tobias (Stephan) van Baarle (25 Ağustos 1991’de Rotterdam’da doğdu),
Stephan van Baarle aslında Denk partisini kuran Selçuk Öztürk, Tunahan Kuzu gibi babası tarafından bir Türk kökeni olan politikacıdır. Erasmus Üniversitesi’nde sosyoloji okudu. Ayrıca bu üniversitede öğretim görevlisi olarak görev yaptı. 2014 yılında İşçi Partisi’nde (PvdA) aktif olarak yer aldı. 2018-2022 yılları arasında DENK partisi adına Rotterdam belediye meclisi üyeliği yapmış olup, 31 Mart 2021 tarihinden bu yana da Temsilciler Meclisi üyesidir. DENK partisi lideri Farid Azarkan yukarda bahis ettiğimiz değişime katılan isimler arasında olunca 3 Ağustos 2023’te parti lideri olarak seçildi. Kendisinin henüz 22 kasımdaki secimde liste olacağı kesin olamamakla birlikte en iyi adaylardan biridir. Tabiiki Denk partisi zor zamandan geçiyor seçmenini eyalet seçimlerinde mobilize edemediğinden ikinci kez Eyalet Meclis Seçimlerinde katılan DENK Partisi’nin 2019’da 2,7 olan oy oranı bu seçimlerde yüzde 1,6’lık düşüşle yüzde 1,1’e geriledi. Korkarım o ki eğer mevcut yönetim hem Stephan van Baarle tanınırlığını on plana çıkarması, hem toplum içinde tanınır adaylar listeye alınması, hemde DENK in balık tuttuğu seçmen golünde daha cazip fikirlerle gelmezler ise ellerindeki 3 vekil bir bile düşe bilir.
Son olarak Pieter Omtzigt’i tanıtmak isterim:
Yeni kurduğu partisinin adı Nieuw Sociaal Contract
Pieter Herman Omtzigt (8 Ocak 1974’te Lahey’de doğdu). 2003 yılından bu yana, 2010 ve 2021 yıllarında kısa aralar vermekle birlikte, Genel Eyaletler Temsilciler Meclisi üyesidir. 2000’den 2021’e kadar Christen-Democratisch Appèl’in (CDA) adına milletvekili ve 2021’den 2023’e kadar partisiz kaldı. 2023 yılında Yeni Toplum Sözleşmesi partisini kurdu. Omtzigt, sosyal yardımlar (toeslagenaffaire) meselesini ortaya çıkarmadaki rolü nedeniyle toplumdan büyük takdir topladı. Siyasi olarak oy vereceğim bir parti değil, ama kendisine meclisteki durusundan çalışmalarından dolayı taktir ediyorum.
Hollanda’nın siyasi manzarası, açıkça ifade etmek gerekirse, karmaşık ve zorlayıcı bir durumda. Ancak, mantıklı bir bakış açısıyla ele alındığında, iktidarın ve muhalefetin, değişimin kaçınılmaz olduğu anlarda ve gerektiğinde değişimi gerçekleştirme konusunda gerekli cesareti görülüyor.
Evet bu durumun adına demokrasi, medeniyet denir, halk için devlet var denir. Hollanda’daki bu değişime katkı sağlayan halk için kendi ikbali çıkar için ne pahasına olursa olsun o koltukta oturacağım demiyorlar.
Hollanda’da gerçekleşen değişim, siyasilerin kendi kariyer planları ya da çıkarları uğruna ne olursa olsun o koltukta oturmalıyım demiyor. Gerektiğinde o makamda koltuğu da bırakma erdemini gösteriyor. Bu değişime katkı veren tüm siyasi liderleri kutluyorum darısı anavatanımızdaki siyasilere diyelim.
Sağlıklı, erdemli kalın.
