Bosna Hersek’te 1992-1995 yılları arasında yaşanan savaşın, 21 Kasım 1995’te paraf edilen Dayton Barış Antlaşması’nın savaşta evlerini terk etmek zorunda kalan sivillere geri dönme hakkı tanıyan ilgili maddesinden yararlanarak ülkenin doğusundaki Zvornik’e bağlı Jusici köyüne dönen Boşnaklar, savaşın ardından “eve dönüşün sembolü” haline geldi.
Savaşı ve çatışmaları sonlandıran Dayton’un ardından “kalpleri umut dolu” olarak evlerine dönen ilk Boşnak grup, 23 Eylül 1996’da Jusici’ye vardığında sadece ulusal değil, uluslararası medyanın da ilgi odağı olmuştu.
Jusici köyünde yaşayan Boşnaklar, geçen 20 yılı aşkın sürede yaşadıklarını anlattı.
Köy Muhtarı Husein Muratovic, o dönemde bölgedeki Sırp askerlerinin, Boşnakların kendi evlerine dönmesini engellemek istediğini belirterek “Köye döndükten sonraki 3 ay boyunca sürekli rahatsız edildik. Güvenlik adına bir şey yoktu. Köy, askerler tarafından sürekli aranıyor, evlere giriliyor, insanlar dışarı çıkarılıyordu.” diye konuştu.
Muratovic, Jusici’deki evlerine geri dönen Boşnakların evlerinin taşlandığını anlatarak yapılan yardımlar sayesinde köydeki 109 evin yeniden inşa edildiğini kaydetti.
“Sivillere ‘başınızın çaresine bakın’ denildi”
Dayton Barış Antlaşması ile Bosna Hersek’in entitelere ayrıldığını ve yaşadıkları köyün de Sırp Cumhuriyeti (RS) entitesinin sınırlarında kaldığını aktaran Muratovic, geçmişte karşılaştıkları sorunlara rağmen, bugün bölgedeki Sırplarla herhangi bir sorun yaşamadıklarına söyledi.
Muratovic, Jusici köyünün iki entite sınırına yakın bir noktada bulunduğunu belirterek “Köylüler 20 yıldır iki entite arasında gel-git yaşıyor. Kendileri için daha normal bir hayat arıyorlar ancak Saraybosna onları dışlarken, Banja Luka ise umursamıyor.” ifadelerini kullandı.
Dayton’dan sonra yaşananları da değerlendiren Muratovic, “Boşnakların evlerine dönüşü konusunda herhangi bir plan yapılmadı. Okullarda, spor salonlarında ve yabancıların evlerinde kapalı tutulan sivillere bir anlamda ‘başınızın çaresine bakın’ denildi.” diye konuştu.
“Belki yeniden gideriz”
Jusici sakinlerinden Sajma Smajlovic de 2009 yılında eşiyle İsviçre’ye gittiklerini kaydederek “Orada 6 ay yaşayabildik ve geri döndük. Ardından 2013 yılında Fransa’ya gittik. Orada bir kızımız oldu ancak tekrar geri döndük. Belki yeniden gideriz. Burada hayat yok.” ifadelerini kullandı.
