2015 Yılı yaklaşırken, Hollanda’da yaşayan ve eleştiril yazıları ile tanınan Azerbaycanlı gazeteci Vugar Abbasov’un Türk ve Azerbaycanlı STK’ların Ermeni meselesi konusundaki analizini almak istedik.
Öncelikle sorularınıza Azerbaycan ve Türkiye türkcesinde cevab vereceyimi bildirirem. Baxmayaraq ki, XİX esrin sonlarında İsmayıl bey Qaspıralı:”Dilde, fikirde, işde birlik!” – demekle, hem de ortaq Türkcenin ehemiyyetini öne çekmişdi, bu güne qeder bizim ortaq dilimiz yokdur. Sözümün devamı olaraq yene de hemen fikre istinad ederek demek isteyirem ki, tessüf ki, dilde olmadığı kimi, işde ve emelde de birliyimiz tam deyil. Ermenilerin her hansı bir yeni propaqanda aparacaklarını düşünmürem, onlar 100 ildir bu propaqandanı aparırlar. Sorunuza burdakı teşkilatlar daha deqiq cevab vere bilerler, mene göre. Men sadece müşahidelerimi deye bilerem. Bir müddet önce Azerbaycanı burda temsil eden bir neçe teşkilat rehber ve nümayendeleri bir araya gelerek, görülmüli olan işleri müzakire etdiler. Bundan başqa, Hollandiya Azerbaycan Türk kültür derneyi “üç nesil, bir soykrım” adlı foto sergi ve seminar keçirdi ki, sadaladıqlarımın her biri alqışa layiqdir. Başqa bir melumatım yokdur. Ola bilsin ki, teşkilatlar kendi aralarında bu yönümde danışıqlar aparırlar, umarım ki, beledir.
Ermeni meselesi konusunda eşgüdümlü çalışma işbirliǧı kültüründen bahsedebilir miyiz?
Mene göre ister Ermeni meselesinde, isterse de Hocalı meselesinde bütün Türkler bir arada hereket etmeleri gerekdir. Teessüf ki, bu sahede az-çok Azerbaycan ve Türkiyeni ve onları temsil eden teşkilatları beraber görürük. Halbuki diger Türk dövletlerinin ermeni iftirasına tuş gelmemelerinin tek sebebi, onları coğrafi bakımdan Ermenistandan uzaq olmaları ile ilgilidir. Dövletler bakımından yanaşsak, menim qenaetime göre, Azerbaycan ermenilere daha deqiq qiymet verir, neinki Türkiye. O ise, qeyd etdiyim kimi, ermenilerin bizlerle düşmençiliyinde bizim tek “suçumuz” Türk olmağımızdadır.
Hollandiyadakı Türk toplumuna gelince, teessüf ki, burda da bezen gerçekleri demeye ehtiyat eden insanlarımıza var ki, men bu sıraya Hollandiya siyasetinde olan Türk kökenli insanların bir çokunu dakil ederdim. Tekrar bildirmek isteyirem ki, biz bu yönde mehz eşgüdümlü çalışmalarda bulunmalıyık, bunu bizlerin mensub olduğu milletin adı, Türk adı teleb edir. Burda şahsi menafeler, liderlik iddiaları bir terefde olmalıdır ve yakud da bir lider olmalı ve bizler de elimizden geldikce ona yardımçı olmalıyız.
1000 yıldan beridir komşumuz olan, bir çok ortak deǧeri de paylatıǧımız Ermenilerle karşılıklı nefret yerine analyışın, hamaset yerine rasyonel siyasetin hakim olması mümkün deǧil mi?
İcazenizle sizinle razılaşmayım. Biz ermenilerle 1000 yıldan beri komşu deyilik. Tarihe nezer salsaq görerik ki, onların hazırda yaşadıqları erazilere gelişlerinin tarihi çok da qedim deyil. Konkret olaraq Qafqaza ve Qarabağa ise mehz Rusiyanın meqsedyönlü siyaseti ile köçrülübler.
Sualınıza qayıdaraq demek isteyirem ki, ermeniler idare olnan bir milletdirler. Rusların ve başqa maraqlı dövletlerin apardıqları uzun illerin siyaseti onlarda türklere qarşı nifret formalaşdırıb. Bu gün ister Türkiyede, isterse de Azerbaycanda yeterince ermeni yaşayır. Türkiyede hetta yüksek vezifelerde bele çalışırlar. Ancaq bir bakın, Ermenistanda ermenilerden başqa diger millet varmı? Men hele türkleri demirem. Tebii ki, yokdur. XX esrde ermeniler diger milletleri, xüsusen bizleri dede-baba torpaqlarımızdan çıxartmağa başladılar ki, bunun sonu da 1988 – ci ilde oldu. 1988 – ci ilde 200 000 Azərbaycan Türkü indiki Ermenistan erzisinden, min illerle yaşadıqları yerlerden qovuldular. Karşılıklı nifrettin aradan qalkması üçün önce onlar bizlere olan nifretden el çekmeleri lazımdır. Bilirsiz ki, biz türkler bağışlamağı seven bir milletik ve qısası, sorun bizde deyil.
Azerbaycan Türklerinde Hocaali trajedesinden önce ve sonra Ermeni algısı nasıl?
Hocalı XX esrin en böyük facielerinden idi. Mehz Hocalı hadiselerini biz dünyaya soyqrım kimi tanıtmalıyıq ve bu işde Azerbaycan ve Türkiye beraber hereket etmelidir, hem dövlet hem de STK – lar seviyyesinde. Bunlar tebii ki, menim düşüncelerimdir. Teessüfle qeyd etmek isteyirem ki, bir çok halda bunu göre bilmirik. Meselen, her il Den Haaqda teşkil olunan, Hocalı soyqrımını anma törenlerine Türkiyenin burdakı elçiliyinden kimseni görmemişem.
Sorunuza gelince, Azerbaycan insanı Hocalıda baş verenleri heç zaman unutmayacaq, bunu her kesin bele bilmesi lazımdır. Hocalıda yüzlerle insan, cocuq, yaşlı, qadın, kişi deyilmeden qetl edildi. Hamile qadınların qarnından cocuqları çıkartdılar. Sizce bunlar unudula bilermi? Sizce bu soyqrım deyilmi? Biz torpaklarımızı geri aldıkdan sonra, ermniler de diger milletler kimi, Azerbaycanda yaşaya bilerler, tebii ki, Azerbaycan qanunları içerisinde. Azerbaycanda indi de ermeniler yaşayırlar ve heç bir sorunları da yokdur. İstenilen adama bunu sübut ve gerekerse ünvanlar da teqdim ede bilerem. İnsanların çokunun düşüncesi de beledir, torpaklarımızdan çıksınlar ve sonra her kes kimi, orda yaşamağa devam etsinler. Tahminen bele bir deyim var, kimin sözü olduğunu unutmuşam, deyir ki, mene etdiklerinden sonra seni ehv ede bilerem ancaq qucaqlaya bilmerem, ona göre ki, kolumu kırmısan. Düşünürem ki, ne demek istediyim aydın oldu. Ancaq bir daha deyirem ki, Hocalı soyqrımı unudulmayacaq.
Türk/Azeri–Ermeni ilişkilerinde asıl engel faktörü Rusyadır diyebilir miyiz? Nahcihan’ın ve Güney Azerbaycan’ın ayrılışı dahi bu tarihsel tezi güçlendirmiyor mu?
Önce onu qeyd edim ki, “Azeri” deyilen bir millet yokdur. Azerbaycanda ehalinin çokunu Türkler teşkil edir ve biz Türkük. “Azeri” Sovet dövründe ortaya çıkmış bir addır ve hetta 1936 – cı ile qeder Sovet Azerbaycanının esas kanununda bele dilimiz Türk dili, milli kimliyimiz ise Türk olark gösterilib.
Hollanda`nın Ermeni konusundaki tutumunu nasıl yorumluyorsunuz?
Men imkan düşdükce Niderland Parlamentinde, İkinci Kamerde görüşler keçirmeye, milletvekillerinden müsahibe almağa çalışıram. Bütün siyaset adamları ile söhbetimde ise ermenilerin soyqrım iddialarının boş bir iddia olduğunu deyir, Xocalı soqrımından söhbet salıram. Bele müsahibelerden biri de bir müddet önce Niderland Parlamentin PvdA – dan olan üzvü cenab Michiel Servaes idi. Men ona sual etdim ki, neden Niderland Parlamenti qondarma ermeni “soyqrımı”nı tanıyır, Xocalıda baş verenlere ise biganedir? O zaman o mene dedi ki, Niderland Parlamenti heç bir soyqrımı tanımayıb. Sadece 2004 – cü ilde Türkiyenin Avropa Birliyine dahil olması gündemde olanda, Xristian Birliyi (ChristenUnie) partiyasından olan cənab Andre Rouvoet bu meselenin Parlamentde müzakireye çıkardıb. Men de ondan sordum ki, cenab Mihel, o zaman Xocalı meselesini de müzakireye çıkarda bilersiz mi? Mene söz verse de, deyişen heç ne olmadı. Başqa bir misal, yene hemen partiyadan olan başqa bir millet vekili mene demişdi ki, siz bu soyqrım sözünü dirnaq işaresinde yazmakla Ermeni halkının qelbine deyeceyinizi düşünmürsünüz mü? Men de onun sözlerinin bizlerin qelbine deyeceyini demişdim. Bütün bunlar eslinde çok şeyden haber verir. Danılmaz bir heqiqetdir ki, dünyada Ermenilerin terefdarları hedsiz çokdur.
Hollanda`daki Ermeni ve Türk/Azeri kurumlar arasında ilişkiler kurulması gibi empatiyi, karşılıklı anlayışı güçlendirici adımlar atılamaz mı?
Her bir danışıqda bir fayda olabiler. Ancaq önce Azerbaycan ve Ermenistan arasında danışıqlar netice vermeli ve torpaklarımız azad olunmalıdır. İşğal olunmuş erazilerimiz geri qaytarılmayınca hanısa ermeni teşkilatı ile danışıq aparmaqda ise bir fayda görmürem ve inanmıram ki, hanısa Azerbaycan teşkilatı bele bir addımı atsın. Türkiyeni temsil eden teşkilatlardan ise bu addımı kimse atarsa, burdakı Azerbaycan teşkilatları ile bütün elaqelerini kesmeli olacağını göz önüne alması lazımdır. Tekrar deyirem ki, sorun bizde deyil, Ermenilerdedir. Onlar bize düşmençilik etdikleri halda, biz onlara dostluk ede bilmerik. Eger burdakı her hansı Ermeni teşkilatının: “işğal olunmuş Azerbaycan erazilerinden çıkmak lazımdır” – deye ölkesine tesiri ola bilerse, o zaman danışıq aparmaq olar. Ermenilerin hanısa teşkilatının bunu edeceyine ise inanmıram.
